Psychotherapeute Alexia Grauls: ‘Wij zijn allemaal de voeling met onze natuur kwijt’

Het aantal mensen dat psychologische hulp zoekt, was nog nooit zo groot. Psychotherapeute Alexia Grauls pleit voor een brede en ’trage’ aanpak, waarbij we met z’n allen onze angst en kwetsbaarheid toegeven en weer verbinding maken met onszelf en de ander. ‘Ik ga met mijn cliënten op ontdekkingstocht. Samen gaan we aan het werk: ik tracht hen weer in voeling te brengen met zichzelf en met hun uitgebluste lijf.’

Onze samenleving is op drift. Over deze diagnose is iedereen het eens. Ik ben psycholoog en psychotherapeut. Een beschrijvende diagnose is het prille begin van wat uiteindelijk kan leiden tot een veranderingsproces, tot beweging in wat vastzit. Na de beschrijving van de symptomen is de volgende vraag voor mij: wat speelt er? Tegenwoordig wordt er, helaas al te vaak, voor een ‘oplossingsgerichte aanpak’ gekozen. Die is gericht op een snelle remediëring van symptomen via een kortdurende behandeling, al dan niet in combinatie met  medicatie die de symptomen onderdrukt. Vaak hoor je de vraag of er een neurobiologische en dus aangeboren oorsprong is voor de klachten. En dan: ‘Oef, back on track!’ Ofwel: ‘Oef, een diagnose en dus het bewijs dat je niet meer mee kan of mee moet. Erop of eronder.’

Stel dat een kind het moeilijk heeft. Dan rijst de vraag: Wat drukt het kind uit van wat er onderhuids in het gezin leeft?

Deze benadering van symptomen is problematisch en eigenlijk zelf een symptoom van hoe onze samenleving omgaat met de moeilijkheden en kwetsbaarheden die eigen aan het leven zijn. Stel dat een kind het moeilijk heeft. Dan rijst de vraag: wat drukt het kind uit van wat er onderhuids in het gezin leeft? Een symptoom is het topje van de ijsberg. Wat is de ondergrond van dit symptoom? Welke onderliggende conflicten mogen het daglicht niet zien? Vanuit – begrijpelijke – angst voor instabiliteit is er vaak de neiging om de symptomen te beheersen of onder controle te krijgen. Dat is als een pleister op een wonde. Die is soms wenselijk, maar als het onderliggende conflict geen zuurstof krijgt, kan dit zich op langere termijn wreken en zelfs schade aanrichten aan de persoon zelf en zijn omgeving.

Angst voor schuldgevoelens is een andere mogelijke reden waarom symptomen onder controle gehouden worden. Het is moeilijk, pijnlijk en verwarrend om je eigen tekorten te ontdekken, om samen te zoeken, om je kwetsbaar op te stellen. Een diagnose die louter (neuro-)biologisch kijkt, zorgt er soms voor dat niemand zich in vraag moet stellen: niet de persoon zelf die op moeilijkheden botst of vastloopt, niet de ouders, niet de school of onze bredere samenleving.

Als psycholoog en psychotherapeut ga ik samen met mijn cliënt op ontdekkingstocht. We zoeken hoe die op z’n eigen manier, met de symptomen waar die last van heeft, een antwoord of een manier van omgaan vond in de gezinscontext waarin die opgroeide en in de onbewuste patronen die intergenerationeel werden doorgegeven. Daarnaast zijn we allemaal vervat in de context van onze samenleving. Het valt op hoe hier bij ons veel psychische ontheemding is, ook al is ons economisch welzijn gemiddeld bijzonder goed.

wij zijn allemaal die voeling met onze natuur, in de brede betekenis van het woord, kwijt.

Huist er onder de laklaag van onze beschaving en onder onze sociaaleconomische status dan een zieke ondergrond? Die indruk leeft sterk bij mij. De stroom aan cliënten die zich aanmelden was nog nooit zo groot. Samen gaan we aan het werk: ik tracht hen weer in voeling te brengen met zichzelf en met hun uitgebluste lijf. Want wij zijn allemaal die voeling met onze natuur, in de brede betekenis van het woord, kwijt. De leegte is groot. Vele mensen zijn vervreemd van zichzelf en gaan zonder enig gevoel van zingeving door het leven. Ze leven niet, maar overleven. Is ergens onderweg, in de illusie van een eindeloze economische groei, ons zielenleven een stille dood gestorven? Werd de mens een leeg omhulsel in een op hol geslagen nuttigheidslogica, slaagdwang en faalangst? Hoe meer we bezitten, hoe meer we kunnen verliezen en hoe meer we ons vastklampen… ?

De covid-pandemie heeft conflicten die onder de oppervlakte woedden blootgelegd. De pandemie is zelf symptoom van gebrekkige zorg voor onze wereld, voor ‘Moeder Natuur’ zoals mijn zesjarige dochter haar liefdevol noemt. Kinderen hebben vaak die nederige houding die veraf staat van de illusie van almacht in het neoliberale ideaal. Dat er teveel bomen omgehakt en teveel dieren gedood worden, doet mijn dochter pijn. Noem die houding misschien naïef, maar eigenlijk is het waarachtig en een teken van nog niet bezoedeld zijn. Hoe we in onze wereld omgaan met mensen die het moeilijk hebben, heb ik haar nog niet durven vertellen…

Dat er teveel bomen omgehakt en teveel dieren gedood worden, doet mijn dochter pijn.

Doofpotten met daarin veel etter barsten open. Machtsmisbruik wordt naar buiten gebracht. Een goede zaak. Misschien schieten we soms door en kijken we wantrouwig en angstvallig naar elke machtsverhouding, terwijl die soms onvermijdelijk  en ook nodig is. Denk bijvoorbeeld aan de relatie ouder-kind, minister-burger, leerkracht-leerling. Zitten we op een maatschappelijk scharnierpunt dat verwarrend is en creëert die verwarring een voedingsbodem voor polarisering? Twijfel en nuancering zijn moeilijk. Zwart-wit zorgt voor duidelijkheid.

We dachten alles te kunnen meten, weten en beheersen. Misschien wanen we ons graag onbegrensd en almachtig. Er is weinig ruimte voor wat we (nog) niet weten. Laten we – zoals Ariane Bazan het zo mooi verwoordt – in het absolute een gaatje boren waarlangs de ander kan en mag ontsnappen. Alles wat zich tussen weten en niet-weten bevindt – kunsten, geloof, psychische moeilijkheden, langdurige psychotherapie en psychoanalyse als antwoord,…  – en dus niet zonder meer in objectief wetenschappelijke bewijzen en tabellen te vatten is, wordt naar de marge van de samenleving verbannen.

Laatst had ik een droom: stel je voor dat we allemaal samen in een reuzegrote kring staan. We zouden stil zijn. Elkaar in de ogen kijken. Toegeven dat we bang zijn, elk op onze eigen manier. Dat we ons vaak groot maken, terwijl we ons eigenlijk klein voelen. Laten we kijken naar de wereld en zien wat we kapot gemaakt hebben. Ons erdoor laten raken. Huilen. Misschien zelfs de hand reiken aan iemand die je niet kent, iemand die eerst erg anders leek dan jij. Allemaal zijn we onlosmakelijk met elkaar verbonden. Mens, dier en natuur, we hebben elkaar nodig.

Laten we liefde voelen. Liefde die niet exclusief voor ‘de jouwen’ is, maar uitgaat naar alles wat leeft.

En laten we dan – in een tweede tijd – onze wonden likken en toelaten dat de verbinding die we voelen zich in ons verankert. Laten we het kwetsbare niet langer afweren maar verzorgen. Laten we liefde voelen. Liefde die niet exclusief voor ‘de jouwen’ is, maar uitgaat naar alles wat leeft. Laten we naar buiten kijken. Na de donkere wintermaanden ontluikt de lente, telkens weer. Ook al lijkt de grond dor en doods, onder de grond bereidt nieuw leven zich voor om op een dag te ontluiken en naar het licht te groeien…

Tekst: Alexia Grauls

Boeiend artikel? Help ons zin geven en delen

• klik hier en sluit je aan bij het MagaZijn van de zin!
• laat een reactie achter onder dit artikel
• deel dit artikel met je vrienden en familie
• stuur ons jouw eigen zingevend verhaal op info@magazijn.community

 Dank je wel!