Het covid-19-virus slaat weer toe. Overal hoor je dat een lockdown 2.0 niet veraf is. Er wordt ontzettend veel geschreven over de fysieke maatregelen en over onze gezondheid. Heel wat minder over hoe we hier psychisch mee omgaan. En al zeker niet over de spirituele kant van de zaak, over hoe je zinvol door zo’n periode gaat en de hoop bewaart. Theoloog Bert Roebben schreef tijdens de eerste lockdown ‘Volharden in de broosheid’. Meteen een programmaverklaring, want Roebben pleit voor een dubbel-zinnige verhouding tot wat ons vandaag overkomt: de onzekerheid aanvaarden en toch hoopvol blijven.
Hij start zijn boekje met de verwijzing naar de beroemde roman Liefde in tijden van cholera van Gabriel Maria Márquez, een verhaal van passionele liefde op afstand. Een dubbelzinnig verhaal: je weet niet of het verlangen van de hoofdpersoon die wacht op zijn geliefde vervuld zal worden. Die dubbelzinnigheid van hoop en onzekerheid raakt de kern van ons leven. Roebben maakt die ambiguïteit hanteerbaar in een spiritualiteit waarin hij beide aspecten in hun spanning laat staan en die zinvol leert beleven. Precies dat is voor hem de manier om betekenis te geven aan de dingen die ons overkomen. In tijden van corona voelen we dit nog sterker aan.
Lef en broosheid
In tien hoofdstukken belicht Roebben telkens in woordspelingen een dubbelzinnigheid van ons bestaan: alledaags en bijzonder, aanwezig en afwezig, eenzaam en gemeenzaam, wonde en verwondering, zelfzorg en zorg voor de ander, dag en nacht, geloof en twijfel, spankracht en ontspanning, vreugde en verdriet, vasthouden en loslaten.
hoe kunnen we mensen – en in het bijzonder jongeren – helpen om om te gaan met ‘het nieuwe kwetsbare wij’?
Als godsdienstpedagoog is zijn uitgangsvraag niet enkel spiritueel, maar ook pedagogisch: hoe kunnen we mensen – en in het bijzonder jongeren – helpen om om te gaan met wat hij ‘het nieuwe kwetsbare wij’ noemt? ‘Het virus lijkt meedogenloos,’ zegt hij, ‘maar het weet niet wat mededogen is.’ Dat is aan de mens: de omgang met het virus daagt ons uit tot verantwoordelijkheid voor elkaar. Corona doet ons beseffen hoe kwetsbaar we zijn en hoezeer alles in deze wereld samenhangt: economie, cultuur, ecologie, sociale rechtvaardigheid en welzijn. Roebben roept in het spoor van paus Franciscus op om een nieuwe ‘globale bevrijdingstheologie’ uit te werken. Daarbij wordt geloof een bron van inspiratie voor een nieuwe en rechtvaardige wereldorde.
Twijfel en onrust
De dingen die ons overkomen, mogen ons niet overweldigen, hoe zwaar ze ook zijn. ‘Het leven moet je met lef tegemoet treden’, zegt Roebben ‘en tegelijk moet je de broosheid en kwetsbaarheid beseffen.’ Het boek geeft hiervoor geen recepten, wel doordenkers die je helpen je eigen weg te zoeken.
Het leven moet je met lef tegemoet treden en tegelijk moet je de broosheid en kwetsbaarheid beseffen.
De stijl is zeer toegankelijk en impressionistisch: citaten van Augustinus, Leonard Cohen, Thomas Merton, het verhaal achter de Netflixserie Unorthodox en de poëzie van Rilke wisselen af met persoonlijke ervaringen en gedichten. Het boek is geschreven vanuit een gelovig perspectief. Dat is voor sommigen misschien een brug te ver, maar de authentieke manier waarop de auteur zijn geloof en twijfel weergeeft, charmeert. Hij geeft grif toe dat de dubbelzinnigheid van het bestaan ook hem ‘redelijk onrustig’ kan maken: ‘Ik zou zo graag gewoon onbezorgd willen genieten van het alledaagse. Ik zou zo graag de nachtelijkheid uit mijn dagen willen bannen. Het kan toch niet zo zijn dat ik geschapen ben om alleen maar onrustig en twijfelend door het leven te gaan en dat ik moet wachten op de ultieme ontmoeting met mijn Schepper (die ik overigens niet persoonlijk ken), vooraleer tot rust te komen…’
Lege graf
Vanuit zijn geloof beleefde Roebben het paasfeest heel anders tijdens de lockdown dan ooit tevoren. Hij kreeg meer oog voor het lijden en de dood van Jezus, en voor het verhaal van het ‘lege graf’. Die leegte van het graf is voor hem het symbool dat in alles wat wij – religieus of niet – meemaken beide polen van geloof en ongeloof, zekerheid en twijfel, verdriet en vreugde aanwezig zijn. Het laatste hoofdstukje is een ontroerende ode aan zijn overleden vader, die hem leerde leven met open handen (engagement) en gesloten ogen (overgave).
Een boek vol onrust over de wereld, en tegelijk een oproep om die onrust goed te gebruiken: ‘Het nieuwe normaal zal een anders normaal moeten zijn, sociaal, politiek, maar ook spiritueel.’
Tekst: Johan Van der Vloet
Coverfoto © Bert Roebben
Bezoek de website van Bert Roebben!
Bert Roebben, Volharden in de broosheid, Halewijn, Antwerpen, 2020.
Laat een reactie achter onder dit artikel en maak kans op een gratis exemplaar!
Boeiend artikel? Help ons zin te geven en te delen:
- word lid van MagaZijn: klik hier en sluit je aan bij het MagaZijn van de zin!
- laat een reactie achter onder dit artikel
- deel dit artikel met je vrienden en familie
Dank je wel!
Heb ook jij een hoopvol en zingevend verhaal? Stuur het ons via info@magazijn.community!
Wie weet, kom ook jij in het MagaZijn van de zin!
Spiritualiteit is een hulp en houvast voor velen in deze dagen. Goed om hier aandacht voor te blijven hebben. En daarnaast, wat een zalig woordspel van Bert.
Alleen al de titel doet je halt houden en stilvallen. In eerste instantie over de letter r in het laatste woord gelezen. Pas na een tweede blik de mooie woordspeling gezien.
Dit nodigt uit tot lezen. De komende herfstvakantie is m.i. de uitgelezen tijd om dit voedsel tot mij te nemen.
Ik deel alvast in mijn kring.
Een boek dat precies op het goede moment verschijnt. Ik voel in de klas ook een bepaalde spanning, een uitkijken naar een sprankje hoop en licht. Die ‘zorgelijkheid’ was er voor de pandemie ook al, als er bijvoorbeeld iets over klimaatverandering of de toekomst van onze broze planeet, op de klastafel kwam.
Ik denk dat je als coach en als leraar nu heel veel uit dit boek kan putten. Tot hiertoe had ik wel wat aan Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat van Maarten Boudry. Bert Roebben vult hier mooi bij aan – althans dat is wat ik hoop en verwacht.