Hoe overleef je als je binnenkant niet matcht met je buitenkant? Waar haal je de kracht vandaan om jarenlang de strijd aan te gaan met jezelf? Bergen veerkracht en doorzettingsvermogen maakten van Petra De Sutter de gelukkige vrouw, partner, ouder en professional die ze vandaag is. Alle energie die ze jarenlang noodgedwongen in het zoeken naar haar genderidentiteit stopte, richt ze vandaag vol overtuiging op maatschappelijk engagement. Want gedreven en idealistisch is ze.
Haar curriculum is er eentje om u tegen te zeggen. Het is de vrucht van hoge intelligentie gecombineerd met onverdroten inzet. Petra is arts-gynaecoloog en hoofd van de Afdeling voor Reproductieve Geneeskunde aan het UZ Gent. Als professor aan de Universiteit van Gent geeft ze les en verricht ze onderzoek op het terrein van (on-)vruchtbaarheid en embryonale stamcellen. Sinds 2014 zetelt ze voor Groen in de Senaat en in de Raad van Europa. Ze is lid van een aantal raden en commissies die zich met gezondheidszorg, ethiek of wetenschap bezighouden.
Verdringing
Jarenlang stort ze zich op studies en werk. Zo sublimeert ze haar innerlijke worstelingen. Intussen leidt ze gedurende een tiental jaren een gecompliceerd dubbelleven. Eind jaren tachtig bestaat internet nog niet. Informatie over genderdysforie en transgender personen is bijzonder karig te vinden. Ook bij haar directe omgeving – een eerder conservatief katholiek nest – kan ze niet onmiddellijk terecht.
41 % van alle transgender personen onderneemt een suïcidepoging. Ook Petra twijfelt tussen zelfdoding en zich outen als transgender persoon.
Rond haar 38ste bereikt ze de absolute bodem. Trans persoon zijn is één van de dodelijkste identiteitsvormen waarmee je geboren kunt worden: 41 % van alle trans gender personen onderneemt een suïcidepoging. Ook Petra twijfelt tussen zelfdoding en zich outen als transgender persoon. Ze beseft dat ze professionele hulp nodig heeft en kiest resoluut voor het leven.
Een moeilijke transitie
Zelf schrijft ze daarover: Eerst probeerde ik de overkant van de berg te bereiken door een diepe tunnel te graven. Dat waren de jaren toen ik ontkende en verdrong dat ik een probleem had. Toen dat niet langer lukte, probeerde ik in een boog om de berg heen te lopen. Dat was de periode waarin ik een gecompliceerd dubbelleven leidde. Even dacht ik eraan om van een klif te springen en het leven op te geven. Maar in 2002 besefte ik dat ik de berg alleen kon overwinnen door hem te beklimmen. Dat was het moment waarop ik mezelf aanvaardde en besloot mijn probleem aan te pakken. Met de ultieme bevrijding als beloning. Het verschil tussen de berg beklimmen en de overkant proberen te bereiken via omwegen, is alles.
Haar familie, vrienden en collega’s reageren tegen al haar angsten in overwegend ruimdenkend, positief en ondersteunend op haar transitie.
Zelfaanvaarding en leven naar die innerlijk doorvoelde genderidentiteit zijn de moeilijkste en belangrijkste stappen, maar vanaf 2004 kan ze eindelijk als vrouw door het leven gaan. Haar familie, vrienden en collega’s reageren tegen al haar angsten in overwegend ruimdenkend, positief en ondersteunend op haar transitie. Anderen rouwen om het beeld dat ze van hun vroegere verwant en vriend hadden en dat ze nu moeten herzien. Het leert Petra om voortaan zo onbevangen en onbevooroordeeld mogelijk met mensen om te gaan.
Op de bres voor minderheden
Haar biografie (Over)leven gaat over de vele facetten van haar leven als arts, politica en transvrouw. Ze weigert uitdrukkelijk om zichzelf enkel te definiëren vanuit haar genderidentiteit. Transgender personen beschikken – net als cisgender personen – over veel meer persoonlijkheidskenmerken dan dat.
Gedreven staat ze op de barricaden, niet alleen voor transgender personen en holebi’s, maar voor iedereen die tot een minderheidsgroep behoort of gediscrimineerd wordt.
Toch beseft ze dat ze voor de transgenderbeweging fungeert als een boegbeeld. Ze vecht dan ook van harte mee voor de rechten en vrijheden van deze groep mensen die in vele landen nog met echte haatcampagnes krijgen af te rekenen. Gedreven staat ze op de barricaden, niet alleen voor transgender personen en holebi’s, maar voor iedereen die tot een minderheidsgroep behoort of gediscrimineerd wordt.
Ze is ervan overtuigd dat ieder mensenleven te kampen heeft met een grote uitdaging, heftig gevecht of complex dilemma.
Opkomen voor rechtvaardigheid, solidariteit en respect kenmerkt Petra. Ze is ervan overtuigd dat ieder mensenleven te kampen heeft met een grote uitdaging, heftig gevecht of complex dilemma. Mensen die ze helpt met hun vruchtbaarheidsprobleem of kinderwens bijvoorbeeld: Als arts probeer ik mij altijd in te leven in het verhaal van een patiënt, alsof zijn of haar probleem mijzelf overkomt. De dag dat ik dat niet meer de, stop ik ermee. Meteen. Uit eigen ervaring weet ik namelijk verdomd goed hoe het voelt om patiënt te zijn, en hoe belangrijk goede zorg is. In haar boek blikt ze ook vooruit: wat zijn de uitdagingen waar ze als topwetenschapster en vruchtbaarheidsspecialiste voor staat? Zijn er in onze eeuw grenzen aan de maakbaarheid van de mens? Moet de politiek daarop ingrijpen? En wat zijn de maatschappelijke thema’s waar zij zich als Groen-politica hard voor maakt?
Zinvragen
Daarnaast stelt ze diepgaande zinvragen: kun je geloof in God verzoenen met wetenschap? Kunnen we de absolute waarheid kennen? Ze vindt een antwoord in een conclusie van Hofstadter en Gödel: àls God zou bestaan, valt hij buiten ons denksysteem en dan zullen we in onze realiteit nooit het ultieme bewijs van zijn bestaan aantreffen.
Kun je geloof in God verzoenen met wetenschap? Kunnen we de absolute waarheid kennen?
Daarom besluit ze zichzelf als agnost te definiëren en laat ze de deur op een kier voor spiritualiteit als een vorm van zingeving. Het vormt een alternatief voor de christelijke ideeën waarmee ze is opgegroeid en een aanvulling op het wetenschappelijke wereldbeeld dat ze als volwassene heeft ontwikkeld.
Boeddhisme
Omdat ze in haar filosofische literatuur geen ultieme inzichten vindt over de zin van het leven, verdiept ze zich in het boeddhisme. Die levensbeschouwing vertrekt namelijk vanuit een menselijk probleem dat we allemaal kennen en dat Petra persoonlijk maar al te vertrouwd is: lijden.
Ze mediteert voortaan dagelijks.
Het achtvoudige pad van het boeddhisme ervaart ze als een modern stappenplan en houvast om moreel goed te leven. Ze mediteert voortaan dagelijks: Ik heb het gevoel dat het me wapent tegen stress en me de energie geeft die ik nodig heb om alles te doen wat ik doe. De dingen die mij niet lukken, kan ik door meditatie makkelijker loslaten, en het doet mij dagelijks stilstaan bij wat mij écht gelukkig maakt. Bovendien denk ik dat het van mij een beter mens maakt. Ze trekt te voet naar Compostela, bezoekt India en gaat op audiëntie bij de Dalai Lama. Wat een gesprek van een kwartier had moeten zijn, draait uiteindelijk uit op een onderhoud van een volledig uur.
Rots in de branding
In 2014 – ze is net vijftig – krijgt ze de vraag om zich politiek te engageren voor Groen. Ze wil geen ontgoochelde wetenschapper worden die de wereld wil verbeteren maar telkens op grenzen botst als ze op maatschappelijk niveau van zich laat horen. Nu krijgt ze de kans om vanuit de politiek haar impact op de samenleving vergroten. Tegelijk gaat dit engagement gepaard met een tweede coming-out, deze keer voor het hele land. Het verhaal van haar transitie staat in alle kranten. Alhoewel eerst tegen haar zin, beseft ze al snel dat ze op deze manier opnieuw een rots in de branding kan zijn voor anderen. En zo kan ze haar naam – Petra is Grieks voor rots – alle eer aandoen.
Petra De Sutter en Elke Lahousse, (Over)leven. Mijn strijd als transvrouw, arts & politica, Manteau, 2016.
***
Op 7 maart 2016 wordt Petra De Sutter bekroond tot Strafste Gentenaar van 2016 in de categorie academisch. Ongeveer een maand later, op 24 april 2016, ontvangt ze de Prijs De Maakbare Mens, een Belgische vrijzinnige non-profitorganisatie die werkt rond bio-ethiek. Op 9 mei 2017 neemt ze de Prijs voor FertiliTIJD in ontvangst. Die wordt uitgereikt door het expertisecentrum Kinderwens Vlaanderen, naar aanleiding van de nationale wensouderdag op 10 mei. Kinderwens Vlaanderen wil met de prijs de centra in de kijker zetten die wensouders op medisch, psychosociaal en emotioneel vlak ondersteunen. De afdeling Reproductieve Geneeskunde van het UZ Gent is het eerste centrum dat de prijs ontvangt.
Tekst: Ilse Cornu
Foto © deredactie.be
