Raadsel: ‘Waarom moet een trap aan beide kanten van de muur een toegankelijke leuning hebben?’ En nog eentje: ‘Wat doe je als iemand die doof is er nog niet is op het vertrekmoment van de rondleiding? Hoe ga je haar zoeken?’ Pieter Ghijsels van Toerisme Vlaanderen laat je in de huid van mensen met een beperking kruipen. Enthousiast en ondernemend ontdek je met hem hoe de wereld opengaat als we aan toegankelijkheid werken. ‘Vlaanderen kleurt stilaan vol met toegankelijke highlights. Er zitten echt prachtige dingen bij!’
Lees ook deel 1 van het interview met Pieter: ‘Wat hebben mensen met een beperking nodig om prettig te reizen?’
Volg je een beetje de woke-bewegingen? Deze minderheidsgroepen voelen zich gediscrimineerd en ijveren voor hun rechten. Vergis ik me of doen mensen met een beperking dat niet?
De aanpak van protest en actie wordt ook bij ons gebruikt en is nuttig om de maatschappij wakker te schudden. Bij ons haalde de handicapbeweging inspiratie bij de Amerikaanse oorlogsveteranen van de jaren ’70. Zij hadden zoveel opgeofferd voor hun land en eisten daarna hun plaats op in de samenleving. Ook in andere Engelstalige landen ketenden mensen met een beperking zich vast aan parlementsdeuren of bussen. Ze spanden rechtszaken aan om ontoegankelijke diensten en gebouwen tot aanpassingen te dwingen.
mensen met een beperking ketenden zich vast aan parlementsdeuren of bussen.
Dat heeft onder meer tot de American Disability Act geleid. Daarin vind je een hele lijst van criteria – met de bijhorende rechtspraak – waaraan allerlei zaken en gebouwen moeten voldoen om toegankelijk te zijn voor mensen met een beperking. Hun juridisch systeem creëert wetgeving door rechtspraak. Rechters bepalen op basis van een precedent of iets wel of niet geldig is: ze verwijzen eenvoudigweg naar een voorgaand geval en beslissen dan in dezelfde lijn. Enkel een hogere rechtbank kan daar tegenin gaan. Ons rechtssysteem zit anders in elkaar.
En dus zijn hier minder militante bewegingen… Vinden de belangenverenigingen in ons land dan dat de emancipatie en integratie van mensen met een beperking voldoende ver gevorderd zijn?
Nee, toch niet. Hier bij ons heerst gewoon een andere cultuur: verenigingen kiezen eerder voor overleggen, lobbyen en werken op politiek niveau. Daardoor gaat het allemaal wat langzamer. Maar vanuit de Verenigde Staten hoor ik nu van mensen die op de American Disability Act toezien dat onze tragere strategie eigenlijk wel goed is.
Dat komt omdat onze toeristische overheid voor overleg gekozen heeft en zelf ervaringsdeskundigen uitnodigt om mee te denken. Wij leggen namelijk uit waarom we bepaalde zaken in verband met toegankelijkheid vragen. We geven argumenten zodat uitbaters weten wat de achterliggende behoeften zijn. Zo vermijden we rare toestanden.
Vertel es over zo’n rare toestand?
Iemand van een toeristische dienst zei me: ‘Waarom moet die trap nu aan beide kanten van de muur een toegankelijke leuning hebben? Eén is toch voldoende?’ Ik heb hem toen het nut van twee leuningen uitgelegd: ‘Mensen zijn links- of rechtshandig, of hebben een sterker en minder sterk been. Met twee toegankelijke leuningen is er altijd één aan hun goede kant.’ Dan valt ineens het kwartje.
Mensen zijn links- of rechtshandig, of hebben een sterker en minder sterk been. Met twee toegankelijke leuningen is er altijd één aan hun goede kant.
Of nog een ander voorbeeld: veel jeugdverblijven voorzagen een plastic tuinstoel als douchestoel. Die deed toch ook dienst? Tot zich een pijnlijk incident voordeed met een dame: door de vochtige warmte van de douche verbogen de poten van de stoel. In een reflex greep zij met haar handen de zitting van de stoel vast. Helaas, de stoel viel en ze brak verschillende vingers. Sindsdien hebben we geen moeite meer om de noodzaak van een echte douchestoel uit te leggen! We geven enkel een toegankelijkheidslabel aan logies, infokantoren en bezoekerscentra als ze over de nodige en degelijke infrastructuur beschikken.
Bij jouw job komen veel inzicht en creativiteit kijken. Welke mensen uit de branche inspireren jou?
Heel wat! We zijn lid van verschillende internationale organisaties die rond toegankelijk toerisme werken, bijvoorbeeld het Europees netwerk ENAT. Daarvan zijn zowel uitbaters van logies en attracties lid, als mensen in overheidsdienst of werknemers van een marketingorganisatie. Wij wisselen onderling ideeën uit.
Ik heb veel bewondering voor Srin Madipalli, een Londenaar van Indische afkomst. Hij heeft een spierziekte en heeft samen met nog zo’n lichtend voorbeeld, Martyn Sibley, Accommable opgericht: een databank waarin mensen met een beperking accommodatie op basis van hun persoonlijke vereisten kunnen vinden. Fantastische website! Zo fantastisch zelfs dat Air BnB die heeft overgekocht en Srin heeft ingehuurd om het thema toegankelijkheid bij AirBnB-uitbaters te introduceren (lees hier een interview met Srin).
Daarnaast richtte hij ‘The Accessible Travel Club’ op, een facebookgroep van ervaren reizigers met een beperking. Daar kunnen zij elkaar inspireren of vragen stellen. Heel vaak contacteert hij mij wanneer er een vraag over Vlaanderen of België komt. Dan verschijnt er een tekstballonnetje: ‘Pieter, kom es hier!’
Die zin voor inclusiviteit en zijn ondernemingslust inspireren jou?
Inderdaad, absoluut!
En wat vinden jouw collega’s fantastisch aan jou?
Het is mijn specifieke taak om internationale antenne te zijn. Zo weet Toerisme Vlaanderen dat Portugal ontzettend goed bezig is wat toegankelijkheid betreft en dat het Colosseum in Rome een lift heeft. Dat vinden mijn collega’s fijn. Daarnaast waarderen ze hoe ik zaken kan verwoorden en beschrijven. Ik vind het prettig om hen daarin suggesties aan te reiken. Ook moeilijke vragen en zelfs klachten behandel ik graag. Ik word dus zowel aangesproken voor communicatie als voor het meedenken. Samen ontwikkelen en promoten we toerisme: we proberen goede plekken nog beter te maken en zo te zorgen dat ze het nog meer waard zijn om te promoten.
Wat vind je eigenlijk het fijnste aan je job?
Voor mij is het heel fijn om andere mensen op ideeën te brengen. Toerisme is niet alleen maatschappelijk een hefboom, maar ook persoonlijk. Je gaat per definitie naar onbekend terrein. Dat je daarvan kan genieten, dat je andere indrukken kan opdoen en andere contacten kan leggen, is top. Ik hoorde onlangs van iemand dat voor hem een vakantie geslaagd is als zijn beperking er niet meer toe doet. Heel herkenbaar!
Is het een vooroordeel of een misverstand dat mensen met een beperking veel structuur en planning nodig hebben? Ik denk daaraan omdat je vooraf toch niet weet in welke mate logies toegankelijk zijn?
Dat is inderdaad zo. En daarom is het altijd beter om open vragen te stellen. Bijvoorbeeld: ‘Beschrijf eens de weg van de voordeur tot de kamer? Hoeveel treden kom ik tegen?’ Met ja/nee-vragen zoals ‘Is het daar toegankelijk?’ kom je vaak niet veel te weten.
Beschrijf eens de weg van de voordeur tot de kamer? Hoeveel treden kom ik tegen?
Verder bepalen jouw persoonlijke toegankelijkheidsnoden de krijtlijnen waarbinnen je creatief kan zijn. Voor mezelf heb ik uitgemaakt dat ik liever niet meer op een plek verblijf waar ik twee verdiepingen moet klimmen. Gaandeweg wordt het wel steeds minder raar om naar die informatie te vragen. Mensen komen zelf met suggesties. Daardoor groeien de mogelijkheden en hoef je minder naar dezelfde plek te gaan. Mijn vrouw Karen heeft een mooi principe geïntroduceerd: improviseren of toch minimaal openheid creëren voor de inspiratie van het moment.
En die nood aan structuur, hoe zit het daarmee?
Dat wordt vaak geassocieerd met mensen met autisme. Maar je mag niet vergeten dat autisme een spectrum is. Een tijdje geleden hoorde ik een geweldig interview met Sara-Louise Ackrill, oprichter van het bedrijf Differently Wired en zelf neurodivergent. Die is zo gewoon om met chaos om te gaan dat avontuurlijke low-budgetreizen perfect kunnen. Zo zei ze onder andere: ‘Het enige wat ik nodig heb, is voor mezelf een safe space creëren. Dat doe ik door een doek rond mijn bed te hangen. Meer heb ik niet nodig.’
Maar inderdaad, voorspelbaarheid kan heel belangrijk zijn. Ik denk nu aan Sien Depoortere. Zij heeft ‘Toerisme voor autisme’ opgestart. Een paar jaar geleden kwam ze als studente met dat idee bij ons aanzetten. Nu brengt ze attracties en andere toeristische plaatsen in kaart op beschrijvende fiches: waar moet je misschien wachten, wat zijn de rustigste en de drukste plaatsen? Voor veel mensen met autisme en hun families helpt zulke informatie enorm.
Welke andere misverstanden over mensen met een beperking vallen je nog op ?
Het is zeker niet de bedoeling om een kramp te creëren. Ik wil liever dat mensen in mogelijkheden denken en dat ze weten dat bepaalde vragen helpend kunnen zijn. Als je denkt dat iemand niets kan omdat hij of zij blind is, sla je de bal natuurlijk behoorlijk mis.
Vraag gewoon:
‘Wat kan ik voor je doen?’
Vraag wat de mogelijkheden van die persoon zijn. Vraag gewoon: ‘Wat kan ik voor je doen?’ Met die vraag ben je al heel ver. En vraag het vooral aan de mens zelf, ook al antwoordt iemand anders in zijn of haar plaats. In onze opleidingen herhalen we het vaak: veronderstel niet te veel!
Jullie geven dus opleidingen?
Zeer zeker. Dat gaat van foldertjes met tien snelle tips tot een dagopleiding. ’s Morgens geeft een lesgever van het toegankelijkheidsbureau Inter achtergrondinformatie, zoals wat het praktische verschil tussen een elektrische en een manuele rolstoel is of welke gradaties en soorten van slechtziendheid er zijn. Met dat soort kennis beginnen we aan de opleidingsdag.
Tijdens de lunch schuiven extra deelnemers aan: iemand die blind is, iemand die doof is in gezelschap van zijn tolk, een rolstoeler, iemand met een verstandelijke beperking. In de namiddag creëren we samen met hen een veilige omgeving voor de uitbaters, baliemedewerkers en gidsen: zij mogen in kleine groepjes bij die trainers gaan en hen vragen wat ze maar willen.
Wat willen de deelnemers zoal van jullie ervaringsdeskundigen weten?
Eén van onze trainers heeft een verstandelijke beperking. Aan hem werd de vraag gesteld: ‘Hoe pak ik het aan als jij deelneemt aan een rondleiding in het stadhuis? Geef ik eerst aan jou uitleg en dan aan de rest van de groep? Of net omgekeerd? Of kies ik beter voor een mengvorm die jullie allemaal aanspreekt?’ Zijn antwoord was: ‘Overloop eerst kort de grote lijnen van je verhaal. Noem daarbij ook de belangrijkste trefwoorden, die als ankerpunten kunnen dienen. Op die manier kan ik al behoorlijk goed volgen. En daarna ga je gerust verder met je lange uitleg.’ Die gids zei toen: ‘Die aanpak is ook heel handig voor heel wat andere mensen!’
Dat is weer dat inclusieve en universele aspect in toegankelijkheid?
Klopt. En de ironie ontging haar niet dat het een persoon met een verstandelijke beperking en het syndroom van Down was die haar die tip gaf. Zo daagde onze trainer die doof is de groep uit met de volgende vraag: ‘Wat doe je als ik er nog niet ben op het vertrekmoment van de rondleiding? Hoe ga je me zoeken?’
Wow, dat is inderdaad een moeilijke … Een visueel signaal gebruiken? Een zaklamp aan- en uitknippen?
Dat lukt als die persoon in dezelfde ruimte is, maar in mijn voorbeeld is dat niet het geval.
Mmm, dan zou ik bijvoorbeeld aan een andere deelnemer vragen: wil jij even wachten tot Jan hier is en dan samen met hem naar de volgende zaal komen? Of je kan een briefje op de vertrekplek achterlaten.
Dat zou een optie kunnen zijn, maar het kan nog veel eenvoudiger: stuur hem een sms’je.
Maar ik ken zijn gsm-nummer niet!
Inderdaad, als iemand met een auditieve beperking in het gezelschap is, is het daarom belangrijk dat je in het begin de telefoonnummers vraagt.
Goeie tip! Wat zou je nog graag bereiken?
In 2014 vertelde ik op een congres in Montreal dat we tegen 2018 heel Vlaanderen toegankelijk wilden maken. Dat was een tikje overmoedig, maar vanuit toerisme bekeken, zijn we er toch niet meer ver vanaf (klik hier om alle brochures te downloaden). In aanloop naar de herdenking van de Groote Oorlog 14-18 verwachtten we veel Engelstalige en oudere bezoekers in de Westhoek, en dus moest alles in orde zijn. Dat is gelukt. Ik heb met mijn rolstoel in een dug-out – dat is een ondergronds legerkamp – gerold. Geweldig! Er was ook een lift. Het Memorial Museum Passchendaele 1917 heeft daarnaast een speciale ervaring gecreëerd: bezoekers kunnen op een veilige manier mosterd- en chloorgas ruiken. Alle aspecten van toegankelijk verblijf, vervoer en hulpmiddelen hebben we in een brochure verzameld.
Daarna hebben we hetzelfde voor de Kust gedaan: waar vind je toegankelijke toiletten en parkeerplaatsen? Waar vind je de acht toegankelijke stranden met assistentie? Wat zijn leuke ideeën voor kindvriendelijke activiteiten? Welke alternatieve uitstappen kun je bij regenweer ondernemen?
Vervolgens kwam Brugge aan de beurt. Hun kasseien vormen een ware uitdaging! Maar ook Brugge biedt nu interessante wandelingen naar de trekpleisters aan via verschillende toegankelijk gemaakte lussen. In de brochure met wandelkaart staat alles wat mensen met een beperking willen weten netjes opgelijst.
Ik hoor de voldoening in je stem!
Absoluut! Daarna focusten we op Mechelen en Leuven. Binnenkort verschijnt de toegankelijke erfgoedwandeling door Gent. Zo blijft de interesse verder groeien. Vroeger vertrokken we van logies of bezienswaardigheden. Dat was tof, een goede start. Nu werken we met toeristische bestemmingen en zoeken we naar minder gekende plaatsen.
Ook natuurbelevingen via fietsen en wandelen komen aan bod. Daarvoor werken we samen met de provincies. We voelen hoe Vlaanderen stilaan vol kleurt met toegankelijke highlights. Er zitten echt prachtige dingen bij!
Toerisme Vlaanderen verleent geen subsidies als de toegankelijkheid niet in orde is.
Die pluimen zijn voor al wie zijn steentje bijdraagt, op grote of beperkte schaal. Deze verwezenlijkingen zijn ook maar mogelijk omdat heel Toerisme Vlaanderen achter deze doelstelling staat en geen subsidies verleent als de toegankelijkheid niet in orde is.
Welke locatie heeft jou zelf het eerst verrast omdat die uitblonk in toegankelijkheid?
Vele jaren geleden, lang voor ik bij Toerisme Vlaanderen werkte, ging ik met mijn ouders op vakantie naar Aigues-Mortes. Dat Zuid-Franse stadje heeft zeer oude stadsomwallingen. Toen ze mijn beperking zag, zorgde de mevrouw aan de kassa onmiddellijk voor een gids, helemaal gratis. Die gids ging ons voor naar een nis. We ontdekten dat daarachter een lift verscholen zat. Dankzij die infrastructuur kon ik met mijn scooter op de stadsmuren rijden. Dat was een ongelooflijke ervaring die heel veel in mij heeft losgemaakt! Ik besefte dat je op een elegante manier veel straffe zaken kan realiseren. Aigues-Mortes had gekozen om hun stadswallen open te stellen voor publiek en dus voor iedereen! Ik die dacht dat ik nooit op die stadsmuren zou geraken, reed er rond met mijn scooter!
op een elegante manier kun je veel straffe zaken realiseren.
Achteraf hoorde ik dat ook andere roemruchte plaatsen erfgoed met toegankelijkheid combineren. De Sint-Baafskathedraal in Gent is wat toegankelijkheid betreft bijvoorbeeld echt bingo! Er is een annexe met lift tegen een buitenmuur gebouwd; vandaar kun je naar de crypte en naar elke verdieping, echt ongelooflijk. Ook aan blinden en slechtzienden is gedacht. En voor dove bezoekers komt er een beleving met Vlaamse Gebarentaal.
Prachtige verhalen, ik krijg zin om erop uit te trekken! Hebben jullie intussen al vakantieplannen?
Een Italiaanse vriendin kan toegankelijkheid goed inschatten en zij heeft in haar thuisland een plekje voor ons op het oog. Misschien doen we ook een citytripje in eigen land. Vlak voor de lockdown waren we nog in Gent, dus misschien wordt dat wel onze tweede bestemming. Maar eerst krijgen we zelf buitenlandse vrienden te gast. Niets zo spannend als je eigen stad door de ogen van bezoekers te bekijken! We hebben heel wat internationale vrienden. Ik kijk ernaar uit om hen hier weer bij ons te ontvangen. Ik ben zo blij dat we een logeerkamer hebben! En achteraf kunnen wij ook bij hen op bezoek, haha!
Heb je eigenlijk nog tijd over voor hobby’s?
Ik heb een eigen website: toegankelijkopreis.be. Ik vertelde al dat het vakantiebureau van KVG – Katholieke Vereniging Gehandicapten vzw – over de hele wereld informatie gaf. Dat zijn we nog een tijdje blijven doen, ook toen we al bij Toerisme Vlaanderen zaten. Maar Toerisme Vlaanderen focust zich uiteraard op ons eigen land. Toch merkten we dat mensen vaak naar informatie over toegankelijkheid op buitenlandse bestemmingen bleven vragen. Die informatie is beschikbaar, maar nog altijd niet makkelijk te vinden. Soms is ook moeilijk in te schatten welke info betrouwbaar is of niet.
Toen we bij Toerisme Vlaanderen geen informatie over andere landen meer gaven, heb ik die samen met een paar vrienden op een eigen website gezet. Het is een volledig gratis, niet-commercieel initiatief. Mijn collega’s zijn zo enthousiast over mijn project dat ze elke gelegenheid te baat nemen om reclame te maken! Vele reisplannen werden door corona noodgedwongen opgeborgen. Nu onze vrijheid stilaan in zicht komt, verwacht ik binnenkort weer verschillende reisverslagen in mijn mailbox!
Interview: Redactie MagaZijn
- Download hier alle brochures over toegankelijkheid in Vlaanderen.
- Op de website van Pieter vind je een schat aan informatie over toegankelijkheid op buitenlandse bestemmingen: toegankelijkopreis.be.
- Lees ook deel 1 van het interview met Pieter: ‘Wat hebben mensen met een beperking nodig om prettig te reizen?’
Boeiend artikel? Help ons zin geven en delen
- klik hier en sluit je aan bij het MagaZijn van de zin!
- laat een reactie achter onder dit artikel
- deel dit artikel met je vrienden en familie
- stuur ons jouw eigen zingevend verhaal op info@magazijn.community
Dank je wel!