Alle nieuwsoverzichten spreken over 2016 als een rampjaar. Tegelijk ontdekten mensen het beste van zichzelf in solidariteit en medeleven. Verbazend hoe een aantal van de nabestaanden van de aanslagen getuigden van menselijke kracht. Met Kerstmis was er nog de oproep van El Bachiri en zijn jihad van de liefde. Het programma Checkpoint op Canvas bracht onlangs het ontroerende verhaal van een man wiens vrouw stierf in Parijs en familieleden van slachtoffers gaat opzoeken: ‘Vous n’aurez pas ma haine – jullie krijgen mijn haat niet’, zo luidt de titel van deze aangrijpende reportage.
‘Check-point biedt ruimte voor diepgravende journalistiek in lange reportages die overtuigend in beeld zijn gebracht, inzicht verschaffen, de actualiteit verhelderen en in een bredere context plaatsen. Check-point is een plek waar werelden met elkaar botsen, een plaats voor diepgang en onderzoek. Het programma neemt de tijd om naar de mens te kijken achter de feiten,’ zegt Canvas op hun website. En dat is deze keer geen reclamepraatje.
De reportages zijn vrijwel zonder uitzondering van hoge kwaliteit. Ze bieden je inzicht in de complexiteit van de wereld en hoe mensen daarin functioneren. De reeks over Obama, waarin hij op een bepaald moment over zijn onmacht en teleurstellingen spreekt, is beklijvende televisie. En de aflevering waar journalist Dirk Jan Roeleven een jaar met euro-commissaris Frans Timmermans optrekt, geeft je een genuanceerd beeld over de inzet van de Europese Commissie voor de migratie. De passage waarin Timmermans zich gaat verontschuldigen voor de gebrekkige opvang op Lesbos komt heel authentiek over. Je ziet hoe hij met zijn team keihard werkt en hoe hij telkens moet opboksen tegen de onwil van regeringsleiders.
‘Als de God voor wie jullie blindelings doden ons gemaakt heeft naar zijn beeld, dan zou elke kogel in het lichaam van mijn vrouw een wonde in zijn hart zijn.’
Maar de aflevering die ons tot in de diepste vezels ontroert, is wel deze over journalist Antoine Leiris, die zijn vrouw verloor in de aanslag op de Bataclan in Parijs. Ze hadden nog paar pas een zoontje. Op 16 november 2015 post hij op zijn facebookpagina een bericht dat meer dan een kwart miljoen keer gedeeld wordt. Daarin zegt hij ondermeer: ‘Vrijdagavond hebben jullie het leven weggenomen van een uitzonderlijk wezen, de liefde van mijn leven, de moeder van mijn zoon, maar jullie krijgen mijn haat niet. Ik weet niet wie jullie zijn, en ik wil het niet weten, jullie zijn dode zielen. Maar als de God voor wie jullie blindelings doden ons gemaakt heeft naar zijn beeld, dan zou elke kogel in het lichaam van mijn vrouw een wonde in zijn hart zijn.
‘Nee, ik zal jullie mijn haat niet cadeau doen …’
Nee, ik zal jullie mijn haat niet cadeau doen… Natuurlijk ben ik kapot van verdriet, die kleine overwinning moet ik jullie geven, maar ze zal van korte duur zijn. Ik weet dat ze bij ons zal blijven, elke dag, en dat we elkaar zullen terugzien in het paradijs van de vrije zielen, waar jullie nooit toegang zullen krijgen… Ik heb nu geen tijd meer voor jullie, want Melvil wordt wakker. Hij zal eten zoals elke dag, en dan zullen we samen spelen zoals elke dag en heel zijn leven als kleine jongen zal tegen jullie in vrij en gelukkig zijn. Want neen, jullie krijgen zijn haat ook niet.’ Antoine Leiris verwerkte het dagboek dat hij bijhield na de moordaanslag trouwens tot een boek.
Televisiemaakster Karine Dusfour gaat met hem op weg. Hij bezoekt andere slachtoffers van terroristische aanslagen. Onder andere de echtgenote van een UNO-medewerker die eveneens achterbleef met haar baby. En met een moeder van een Marokkaanse jongen die omkwam in een aanslag. Ze bezoekt de daders in de gevangenis en vergeeft hen, maar niet zonder hen te confronteren met wat ze deden. Ze wordt bedreigd, maar is niet bang. ‘Wat heb ik te verliezen, ik ben al alles kwijt.’ Ook de dader is een zoon van iemand… Na het interview vallen ze elkaar in de armen en troost de vrouw Antoine. Kleine helden allemaal.
De slachtoffers weigeren slachtoffer te blijven.
Heel pakkend is ook hoe de ‘slachtoffers’ weigeren slachtoffer te blijven. Ze willen erkenning voor hun pijn en situatie, maar tegelijk weigeren ze om stil te vallen, om hun leven te stoppen en vast te zitten in de haat. De zoon van 13 van de vader die bij de aanslag op de UNO-delegatie in Irak omkwam, drukt diezelfde levenswil uit. Hij zegt dat hij het vreselijk vindt dat zijn vader is vermoord, maar dat als hij in haat of wraak zou vervallen hij zijn eigen leven zou laten verwoesten door de daders. En dus slachtoffer zou blijven. En dat is net wat de terroristen willen: dat je heel je leven door hen laat tekenen. Net dat weigeren deze mensen.
Mens zijn blijft intrigeren. We kunnen elkaar op de meest zinloze en wrede manieren martelen en doden. Tegelijk zijn we tot de meest grootse daden in staat. Om dan toch hoopvol te beginnen aan dit nieuwe jaar.
Je kunt deze reportage nog deze week herbekijken. Op de site van Checkpoint vind je trouwens ook de andere afleveringen.
Tekst: Johan Van der Vloet
Coverfoto Antoine Leiris © bbc.com
