De mens is de enige soort op aarde die in staat is te drinken zonder dat hij dorst heeft en daar plezier in te vinden. Ook al uniek aan diezelfde mens is zijn vaardigheid om alcohol ‘lekker’ te maken. Toen in de oertijd het principe van gisting werd ontdekt, was dit het begin van een immense hoeveelheid soorten bier en wijn die in de loop van de eeuwen ontstonden.
Vanaf zijn prille begin heeft wijn een mystieke betekenis.
De eerste sporen van een echte ‘wijncultuur’ vinden we in 9000 voor Christus in Georgië en Armenië. Wijnbouw kan pas in een sedentaire cultuur, vandaar die vrij late ontstaansdatum. Al gauw ontwikkelden geavanceerde culturen wijnbouw en via de Feniciërs bereikte die Europa. De Romeinen zorgden ervoor dat de wijnstokken overal bloeiden waar dit mogelijk was.
Vanaf zijn prille begin heeft wijn een mystieke betekenis. Die heeft waarschijnlijk te maken met het vermogen van de wijnstok om zelfs in bodems van steen te gedijen. En meer nog met de transformatie van druivensap in geest-rijke drank. Je mag niet vergeten dat onze voorouders niet wisten hoe het kwam dat het vaak zure druivensap kon veranderen in die bedwelmende drank.
Wijn werd verbonden met jeugd, eeuwig leven en heropstanding.
Al gauw kregen alle culturen zo hun eigen ‘wijngod’. Wijn werd verbonden met jeugd, eeuwig leven en heropstanding. De oude Egyptenaren gaven de doden wijn mee in het graf. Hij symboliseerde daar het bloed van Osiris uit de Isiscultus, de beroemde Egyptische mythe over de geliefden Isis en Osiris.
Die band tussen wijn en leven, dood en opstanding, is nergens zo sterk als bij de cultus van Dionysos. In de Griekse mythologie is hij de god van de vruchtbaarheid en al heel gauw de god van de wijn. Daaruit ontwikkelde zich de Dionysuscultus. Dronkenschap en seksualiteit worden hier gezien als een mystieke weg naar eenwording met de geliefde god. Dat gaat gepaard met wijn, dans en muziek. Zo kon je ontsnappen uit het eindige bestaan en delen in de geheimen van het eeuwige leven, als een soort roes en fusie. Daardoor kreeg die cultus een wat bedenkelijke reputatie. Vooral in de Romeinse tijd, toen Dionysus de naam Bacchus kreeg, was dat het geval. Vaak liepen de bijeenkomsten uit op orgieën en verloor de cultus zijn mystieke oorsprong. Vandaar dat hij op diverse plekken werd verboden. Dat kwam ook omdat Dionysus het anarchistische cultiveerde en zo in opstand kwam tegen de heersende moraal. Later zal de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche het Dionysische identificeren met vitaliteit en opgaan in het heden.
Wijn drinken is bij de Grieken en Romeinen een zeer ernstig ritueel.
Ook zonder deze cultus is wijn drinken bij de Grieken en Romeinen een zeer ernstig ritueel. Dat komt tot uiting in het zgn. symposium, letterlijk samenspraak. Vandaag het woord voor een wetenschappelijk congres, maar in die tijd een drinkgelag. Er werd gedronken, gezongen en de gasten moesten een tekst voordragen. Achter dit ritueel schuilt de overtuiging dat wie wijn dronk, één wordt met de goden. Bovendien schiep dit symposium een band tussen de deelnemers.
De beroemdste tekst van Plato draagt trouwens de naam symposium. Socrates wordt uitgenodigd en Plato laat hem één van zijn bekendste dialogen voeren. Grappig is te lezen dat er zoveel wijn gedronken wordt dat iedereen in slaap valt, behalve Socrates zelf. Die blijft de hele nacht door energiek discussiëren. In de ochtend, wanneer iedereen uitgeteld is, gaat hij fris naar het Lyceum voor een volledige werkdag. Daar kunnen gewone stervelingen enkel maar van dromen.
Lees ook de andere afleveringen:
- Noach plant een wijngaard. Wijn in de joodse godsdienst
- Water wordt wijn. Waarom christenen wijn op de kaart zetten
Tekst: Johan Van der Vloet
Coverfoto © flesjewijn.com