Zingeving was hot news de voorbije maand. Onder meer liberaal politicus Patrick Dewael stelde eind vorig jaar voor om de zgn. laïcisering nog verder in de grondwet in te schrijven. Meest in het oog springend daarin was het nog verder terugdringen van religieuze symbolen. Religie hoort achter de voordeur. Een volledige privatisering dus.
Patrick Dewael
Het voorstel werd gelanceerd naar aanleiding van de uitspraak van de nieuwe aartsbisschop De Kesel dat ziekenhuizen het recht hebben euthanasie te weigeren.
Dat lokte een pittig debat uit. In De Standaard verschenen verschillende opiniestukken, ikzelf mocht de spits afbijten en werd gevolgd door CD&V-voorzitter Wouter Beke en VSKO-topman Lieven Boeve.
Het is een discours waarin uiteindelijk geen plaats is voor christenen, joden en moslims. Ze worden geduld wanneer ze in stilte hun gebeden prevelen. (Rik Torfs)
Ook rector Rik Torfs van de KULeuven liet in zijn colum duidelijk verstaan hoe hij de zaken zag: ‘Zowel De Gucht als Dewael kiezen voor het verbod en tegen de vrijheid, wat op het eerste gezicht niet lijkt te sporen met het liberale gedachtegoed… In dat geval zijn de rechten en vrijheden aan het seculiere ideaal ondergeschikt, en moeten ze er desgevallend voor wijken. Eerst de seculiere staat, dan de mensenrechten… Ik kan me vergissen, maar in dit discours situeer ik Jean-Jacques De Gucht en Patrick Dewael. Het is een discours waarin uiteindelijk geen plaats is voor christenen, joden en moslims. Ze worden geduld wanneer ze in stilte hun gebeden prevelen. Maar hun wensen, verlangens, ideeën, idealen blijven maatschappelijk irrelevant, privé. Ze zijn curiosa uit een onverlicht verleden.’ (DS 4 januari 2016).
Als die gesubsidieerde instellingen – die niet losstaan van de staat, maar ermee verweven zijn – binnen hun muren hun ‘vrije’ levensbeschouwelijke visie opleggen aan het individu, beknotten ze de individuele vrijheid van de burger. (Jean-Jacques De Gucht)
Jean-Jacques De Gucht
De Gucht reageerde behoorlijk furieus: ‘De kerk heeft haar zogenoemde vrijheid benut om een zuil uit te bouwen waarvan de instellingen dominant zijn in ons onderwijs en onze gezondheidszorg. Als die gesubsidieerde instellingen – die niet losstaan van de staat, maar ermee verweven zijn – binnen hun muren hun ‘vrije’ levensbeschouwelijke visie opleggen aan het individu, beknotten ze de individuele vrijheid van de burger. Zij ontzeggen hem de wettelijk verankerde keuzevrijheid die hem geboden wordt door dezelfde staat die hen financiert.’ Het lijkt erop dat de standpunten ver uiteen liggen. (DS 5 januari 2016)
Heftige reacties
Religie blijkt erg gevoelig te liggen. Op onze facebookpagina lokte het artikel van Jonas Slaats uit het dossier Toekomst vorige maand in MagaZijn heel wat, soms ook minder fraaie, reacties uit. Slaats betoogt dat iedereen religieus is, maar dat het gevaarlijk is dat we dat niet zien. Het Westen gelooft dat zijn waarden superieur zijn, zonder die daarom met een god of God te verbinden. Zo dreigen niet gelovige westerlingen even fundamentalistisch te worden in hun geloof dat zij de rationele waarheid bezitten als de religiefundamentalisten met hun Godsgeloof.
Uit de discussie blijkt dat heel veel mensen religie nog steeds vereenzelvigen met kerk, macht, geweld, IS, …
Lieven Boeve met twee leerlingen
Uit de discussie blijkt dat heel veel mensen religie nog steeds vereenzelvigen met kerk, macht, geweld, IS, … Wat Lieven Boeve deed verzuchten in zijn genoemd opiniestuk: ‘Heeft De Gucht wel door dat we niet langer in een verzuilde samenleving leven? Vat hij wel dat we het in deze postchristelijke tijden intussen helemaal anders aanpakken? Heeft hij onlangs nog een katholieke school bezocht? We bieden inderdaad onderwijs aan vanuit een bijbels-christelijke, katholieke inspiratie. In onze scholen voeden wij jongeren op, in dialoog met die traditie, tot tolerante burgers. In gesprek met elkaar laten wij hen kennismaken met de verschillende levensbeschouwingen. Onze scholen zijn oefenplaatsen voor een wereld van veelheid en verschil… Via ons project van de katholieke dialoogschool leren wij jonge mensen zelf keuzes te maken, een eigen identiteit vorm te geven, op basis van onderbouwde, brede mensvorming. Wil men dat anno 2016 eindelijk inzien?’
God heeft het altijd gedaan…
Het grote punt is dat wij in het seculiere Westen het moeilijk hebben met de rol die religie speelt in andere culturen. Dat religie daar gebruikt wordt voor monstruositeiten en politieke agenda’s is wel duidelijk.
Religie schijnt het nu altijd gedaan te hebben zoals VRT-journalist Bert Devroey het in een stuk op de Redactie aangaf: ‘God heeft het altijd gedaan’. ‘Ook het godsgeloof in al zijn vormen verdient een empathische benadering. Mensen geloven al duizenden jaren in God; het niet-geloven is erg jong. Bovendien willen tal van niet-gelovigen zich toch graag vermeien in fantasy-werelden van halfgoden en mythische figuren, of in schimmige newage-mystiek. God doet iets met mensen en mensen doen van alles met God. Dat is zo breed en tijdloos en fundamenteel dat je dat fenomeen niet zomaar kan wegideologiseren.
Ook in Europa is God terug van weggeweest. Soms eist Hij inderdaad een ruimte en invloed op die we Hem – terecht – ontzegd hadden in de voorbije eeuw. Dan moeten we God weer op Zijn plaats zetten. God moet ook tegen een grapje kunnen en tegen satire – daar moeten we niet bang voor zijn. Maar God als zodanig wegwensen, vervloeken en aanklagen, zal alleen maar gelovigen kwetsen en afzonderen. Dan zijn we weer vertrokken voor nog een rondje polarisatie: een rondje dat hoogstwaarschijnlijk een gevaarlijke vicieuze cirkel wordt. Het zijn de gelovigen die we moeten aanspreken op onwettig en onaanvaardbaar gedrag, en niet hun godgelovigheid.’
Een blijvende behoefte
Wat doen we met de zingevingsvraag? Die blijft ons overstijgen en religies blijven bronnen van zingeving. Door die uit de samenleving te willen schrappen en naar de privésfeer te duwen, mis je iets.
Ik ben tot de conclusie gekomen dat thema’s als geloof, levensbeschouwing, het belang van de rechtsstaat – het idee dat de rechtsstaat alle vormen van geloof mogelijk maakt – echt weer aan belang winnen. (Hans Boutellier)
]
Hans Boutellier
De Nederlandse socioloog Hans Boutellier zegt in een interview met de Standaard van 4 februari: ‘Ik ben tot de conclusie gekomen dat thema’s als geloof, levensbeschouwing, het belang van de rechtsstaat – het idee dat de rechtsstaat alle vormen van geloof mogelijk maakt – echt weer aan belang winnen. Ook de kennis van religies wordt opnieuw belangrijker….We moeten wel proberen met elkaar in gesprek te blijven. En we moeten jongeren in ons onderwijs beter voorbereiden op het toenemend belang van religie… Kijk, dat we in een seculiere maatschappij leven, betekent niet dat we massaal atheïstisch zijn geworden. Helemaal niet, zelfs.
Ik denk wel dat de aandacht voor de traditionelere verhalen en verbanden zal toenemen. (Hans Boutellier)
De utopie van die seculiere maatschappij is het gedroomde godenrijk. Daarmee bedoel ik: iedereen moet zijn eigen God kunnen kiezen en dat moeten we van elkaar proberen te accepteren. We moeten ook niet per se christelijker worden, maar ik kan me wel voorstellen dat die grote verhalen van het christendom weer aan kracht gaan winnen. We moeten ergens houvast vinden. Voor die houvast hebben we veel mogelijkheden. Maar ik denk wel dat de aandacht voor de traditionelere verhalen en verbanden zal toenemen. Het thema geloof wordt zeker weer belangrijker.
Tegelijk ben ik ook niet al te pessimistisch. We leven in een enorm complexe netwerksamenleving. Daar zijn toch verbanden in ontstaan die niet van bovenaf zijn opgelegd. Ook in die samenleving zonder grote verhalen, is aandacht voor waarden. Kijk naar wat er in Nederland gebeurde bij de terugkeer van de lichamen van de MH17-vlucht. Het land kwam tot stilstand. We herkenden elkaar in iets groters, in een gedeeld gevoel van verdriet. Ik noem dat het emergente godsgevoel. Een godsgevoel dat voortvloeit uit gebeurtenissen. Dat is iets helemaal anders dan een transcendente God. Maar het geeft wel aan dat de aandacht voor God en geloof niet weg is.’
De joodse rabbi Arthur Schneier zegt in een interview met Mo-Magazine: ‘Europa moet opnieuw erkennen dat geloof een integraal onderdeel is van een mens en dat je daar gevoelig voor moet zijn.’
]
Aaron Malinsky © Vier
Ook de ondertussen mediagenieke ‘Slimste mens rabbi’ Aaron Malinsky zei in Van Gils en gasten dat religie voor veel mensen een ankerpunt is om zinvol te leven. Door het terrorisme wordt dat op de achtergrond geduwd en vergeten we dat in vrede samenleven mogelijk is. ‘Ik ben een jood, maar ook een Belg, een Antwerpenaar, en ik wil vechten voor een vredevolle samenleving.’
Ondertussen publiceerde Tertio de resultaten van een KULeuven-enquête over religieus toebehoren in de katholieke scholen. Ruim de helft van de leerlingen steunt de katholieke identiteit van de school. Dat geeft aan dat religieuze inspiratie jongeren duidelijk kan helpen bij hun identiteitsvorming. Enkele highlights uit het onderzoek:
- Het aantal gedoopte leerlingen gaat van 68% (derde graad basisonderwijs) tot 86% (derde graad secundair onderwijs).
- 53,1% van de leerlingen geeft aan een sterk of gemiddeld te geloven in Jezus Christus.
- 40% bidt regelmatig of soms.
- 24% van de studenten ervaren de school als een plaats die hen helpt om dichter tot God te komen en 19,7% apprecieert dat ook.
- 22,4% heeft een seculiere of niet-religieuze levensbeschouwing van wie 3,3% zich expliciet tot het atheïsme bekent.
- 12,5% kent een kerkelijke praxis.
Lees het volledige onderzoek op de Thomaswebsite.
Dialoog als verrijking
Religie krijgt een nieuwe vorm. Daarom is het belangrijk dat levensbeschouwingen en religies net meer op het publieke forum verschijnen. Dat creëert dialoog en meer begrip, nodigt uit tot reflectie, sloopt de clichés. Minister Koen Geens heeft dat alvast begrepen en organiseerde een ‘interreligieus ontbijt’ met vertegenwoordigers van de verschillende godsdiensten: lees het verslag op deredactie.be.
En bovenal: deze dialoog biedt de kans om zin te zoeken en te delen. Dat hebben we ook wel nodig: De Morgen blokte deze week (betalende content) dat veel meer jongeren dan we denken met suïcidale gedachten kampen (lees ook het verslag op deredactie.be).
Dat heeft uiteraard te maken met hun sociale en neurobiologische kwetsbaarheid, maar ook met het zingevingsthema. Onze zin of onzinrubriek gaat over dit debat. Doe mee via facebook of via de rubriek zin of onzin op deze site.
Tekst: Johan Van der Vloet
