Het onderzoek ‘De Grote Levensvragen’ is uniek omdat het voor het eerst peilt naar de zinvragen die de Vlamingen wakker houden en hoe ze daar mee omgaan. De resultaten geven aan dat de Vlaming zingeving als een reële vraag en behoefte ervaart. Gezondheid en liefde staan bovenaan als het om zingeving gaat. Maar in moeilijke situaties gaan we wel op zoek naar wat ons overstijgt en dat helpt ook significant.
Whyy5 Research van Jan Callebaut voerde in maart 2017 via een online panel een steekproef uit bij duizend Vlamingen van 18 jaar tot 75 jaar. Er werd een representatief staal samengesteld naar leeftijd, geslacht, regio en sociale klasse. De populatie werd gedefinieerd als ‘de Nederlandstalige bevolking in België’ (i.e. Vlaanderen en Brussel). De enquêteurs namen ook een bijkomend sample van 152 moslims op. De doelgroepen kregen een lijst van 35 grote levensvragen voorgelegd. Bedoeling was om inzicht te krijgen in hoe zij die invullen. In de aansluitende kwantitatieve fase worden deze bevindingen gevalideerd bij een brede maatschappelijke groep. Het onderzoek gebeurde in opdracht van productiehuis Tamara Trust (Jan Van Parijs) en vzw YOT in samenwerking met Uitgeverij Lannoo, Radio 1 en De Standaard. Ook MagaZijn zat in de groep die de enquête begeleidde. We zetten de opvallendste resultaten op een rij:
- We praten graag over zingeving: 42 procent van de ondervraagden vindt het leuk om stil te staan bij levensvragen en dus te zoeken naar zingeving. Slechts 14 procent geeft aan dat liever niet te doen. Ongeveer de helft van de Vlamingen is bezig met levensvragen over betekenisgeving in al zijn facetten:
- De rol van het ik / Wat beteken ik voor anderen? (52%)
- Wat is de zin van het leven? (52%) / Heeft mijn leven zin? (51%)
- Wie zijn de mensen rondom mij?/ Kan ik iemand echt kennen? (48%)
- Is er een reden voor de dingen die me overkomen? (46%)
- Die zin vinden we niet altijd: 25 procent van de Vlamingen heeft al eens aan zelfdoding gedacht omdat alles zinloos lijkt.
- Als we maar gezond zijn: Volgens het onderzoek vormen lichamelijke (69 procent) en mentale gezondheid (59 procent) de allerbelangrijkste levensvragen voor de Vlaming. Naast zelfontplooiing blijkt gezondheid ook de voornaamste factor voor geluk.
- We stellen ons vaak de vraag of we gelukkig zijn en het antwoord valt best mee: 63 procent van de Vlamingen stelt zichzelf regelmatig de vraag of hij gelukkig is. Bijna evenveel Vlamingen vragen zich af wat hun leven de moeite waard maakt (62 procent). De meeste Vlamingen geven aan dat ze best tevreden zijn met hun leven. Twee op de drie Vlamingen voelt zich gelukkig, 57 procent heeft een doel in het leven, 55 procent voelt zich goed in zijn vel, 54 procent kijkt positief naar de toekomst, 46 procent ziet zichzelf graag. Drieënveertig procent geeft aan dat ze bepaalde aspecten van hun leven anders zouden aanpakken als ze konden herbeginnen.
- Individueel lukt het nog wel, maar we geloven minder en minder in de maatschappij: Uit het onderzoek leren we dat 44 procent van de Vlamingen zich afvraagt of het wel zal lukken met de multiculturele samenleving. Bijna 40 procent weet niet of we het democratisch systeem kunnen handhaven.
- We zijn minder bezig met het transcendente en het leven na de dood, tenzij we het moeilijk hebben. In de westerse cultuur speelt het geloof in God steeds minder mee. In het onderzoek zegt een derde van de Vlamingen te geloven in ‘iets overstijgends’. Twintig procent noemt expliciet God. Een groot deel van die laatste groep zijn moslims. 25 procent gelooft in een leven na de dood. Er is wel een rechtstreeks verband tussen het meemaken van een aangrijpende gebeurtenis en geloof: wie iets dergelijks meemaakte, gelooft vaker in leven na de dood, in God, in bovennatuurlijke krachten en dat er iets is dat ons overstijgt (45 procent tegenover 28 procent). Deze groep geeft ook vaker aan zichzelf graag te zien en meent dat het leven een doel heeft. Geloof heeft dus een positieve impact op het welbevinden. Ook zijn gelovigen minder bezig met het hebben van een goede oude dag, zelf gelukkig zijn, het later gelukkig zijn van kinderen en kleinkinderen, en hoe ze zelf zoveel mogelijk leuke dingen kunnen beleven.
- We zijn best wel bang: 44 procent van de Vlamingen vreest voor een nieuwe wereldoorlog, 37 procent van de Vlamingen heeft angst om ’s nachts over straat te lopen. Bijna de helft van de Vlamingen vindt dat moordenaars de doodstraf moeten krijgen. 65% vraagt zich af of hij of zij een goede oude dag zal hebben en 61% of hun en en kleinkinderen gelukkig zullen zijn. 60% stelt zich de vraag waar onze wereld naartoe gaat.
- Sociaal engagement is relatief belangrijk: een derde van de ondervraagden vinden dat ze iets voor de maatschappij moeten of kunnen betekenen. Opvallend: mensen die geloven in iets wat hen overstijgt, zijn sterker overtuigd van het belang van zo’n engagement. Zo vindt 47 procent van de gelovigen dat ze ten dienste moeten staan van de maatschappij, tegenover 33 procent bij niet of minder gelovigen.
Opvallende verschillen tussen mannen en vrouwen: bij vrouwen staan levensvragen rond betekenisgeving meer centraal. Vrouwen zijn ook angstiger dan mannen: zo vragen ze zich vaker af waarom er zoveel kwaad in de wereld is, waar de wereld naartoe gaat en of ze morgen nog in een veilig land zullen leven. Ouderen en jongeren hebben elk hun eigen accenten: levensvragen rond gezondheid en waardig sterven worden vaker gesteld bij 57- tot 75-jarigen, net als vragen die handelen rond onzekerheid en angst over de toekomst. 18- tot 35-jarigen zijn dan weer meer bezig met levensvragen die handelen rond de positie van het ‘ik’. Er zijn ook verschillen naar gelang de sociale klasse: de laagste sociale klasse vraagt zich relatief vaker af of het leven zin heeft. Zelfontplooiing en lichamelijke gezondheid staan dan weer centraler bij de hogere sociale klassen.
De onderzoekers deden ook een zgn. deep dive – een aanvullend verdiepend media-onderzoek – naar hoe moslims op de vragen antwoorden en vonden significante verschillen. Islamitische gelovigen:
- vinden het belangrijker dat iedereen gelijke kansen krijgt
- geven vaker aan dat alle burgers verantwoordelijkheid dragen ten opzichte van de maatschappij en dat ze zelf een verschil moeten maken
- kijken vaker positief naar de toekomst
- ervaren het geloof als sterker aanwezig: bijna allemaal zijn ze overtuigd dat er leven na de dood is en dat er een God bestaat
- zijn meer met de verschillende levensvragen bezig
- vragen zich vaker af hoe je lichamelijk gezond kunt blijven en of ze zich voldoende kunnen ontplooien
- stellen zich op vlak van onzekerheid vaker de vraag of België veilig blijft en de aarde leefbaar
- vragen zich meer af of hun kinderen en kleinkinderen gelukkig zullen zijn
- stellen zich vaker de vraag of we onze democratie kunnen behouden
- zijn vaker bezig met de zin van het leven
Lees ook de reactie van Jan Callebaut op deze resultaten!
Tekst: Johan Van der Vloet
Coverfoto © isorepublic.com
