Ja hoor, het is allemaal één groot complot, die corona! MagaZijn ontdekte hoe de hele gekte is bedacht om te verdoezelen dat kook- en dansprogramma’s veel meer doden en gewonden maken dan de pandemie. En dat de intensive care vol ligt, is de schuld van ‘De Slimste Mens’ en de mondmaskers. En daarom zitten wij nu met lockdowns en avondklokken opgescheept. Fake news, natuurlijk, dat heb je onmiddellijk door. Maar waarom vallen we zo voor fake news? Onze hoofdredacteur trok de woestijn in om het te weten te komen…
Voor christenen is vorige woensdag de veertigdagentijd begonnen. Op de eerste zondag wordt het verhaal gelezen van Jezus die naar de woestijn gaat en daar beproefd wordt door de satan. Of je gelovig bent of niet – of ergens daartussen – het verhaal krijgt door deze coronaperiode een herkenbare dynamiek.
Velen herkennen dat woestijngevoel: corona beproeft onze veerkracht, onze economie, onze sociale en mentale gezondheid. Het duurt ook lang en de sfeer wordt soms grimmig. De ‘satan’ van het Bijbelse verhaal is voor ons vandaag moeilijk te plaatsen. Kijk je achter het woord, dan ontdek je een metafoor die dicht bij onze leefwereld staat. De Duitse theoloog Eugen Drewermann zegt dat de satan de kracht is die ons boven de afgrond van de zinloosheid doet bengelen. Het is de ‘verleiding’ om ons bestaan alleen maar te zien als een korrel zand in een oneindige en zinloze kosmos.
angst leidt tot ontkenning. Dan vlucht je in de illusie dat er helemaal geen probleem is.
Covid-19, samen met zoveel andere ellende en onmacht, kan ons tot dat gevoel brengen. Voor Drewermann volgt uit dat gevoel een grote angst, die mensen tot stilstand brengt of hen naar geweld doet grijpen. Die angst vernietigt de ander en jezelf omdat je geen grond meer hebt om op staan. Of de angst leidt tot ontkenning. Dan vlucht je in de illusie dat er helemaal geen probleem is. Allemaal is het kwestie van controle: we willen voorspelbaarheid, zekerheid, we willen gewoon verder gaan met leven alsof er niets aan de hand is.
Het doet me denken aan fake news. Onder de Amerikaanse oud-president Donald Trump werd alle kritiek weggehoond onder de term fake news: ‘Het gaat goed, de leider weet het.’ Ook corona-ontkenners en anti-vaxers lijden onder datzelfde syndroom. Alle feiten worden opgenomen in een complot van de staat, een samenzwering waar iedereen intuint. Heel wat mensen laten zich daarin meesleuren.
Wie van ons wil niet graag ’s morgens wakker worden en op de radio horen dat al die dreigingen helemaal niet bestaan?
Fake news is verleidelijk. Fake news ontkent de complexiteit van gebeurtenissen en situaties. Wie van ons wil niet graag ’s morgens wakker worden en op de radio horen dat al die dreigingen helemaal niet bestaan? Dat die deel uitmaken van een complottheorie die nu eindelijk ontmaskerd wordt? Dat het opgezet spel was om te verdoezelen dat er veel meer doden en gewonden vallen bij hobby-koks die proberen om look te pletten zoals Jeroen Meus (voor de niet-ingewijden: met de volle hand op een mes kloppen met de look eronder)? En nu we het toch over ’s lands beroemdste kok hebben: dat er meer mensen in het ziekenhuis zijn beland met nekletsels en tennisellebogen omdat ze uren staan zwaaien voor het uitstalraam van Dagelijkse Kost, wachtend tot de Meester eindelijk terugzwaait? Of dat de spoeddiensten na elke aflevering van So you think you can dance overspoeld werden door mensen met beenbreuken, verschot in de rug en schedelfracturen? Allemaal omdat de aftitelaar vergat te melden ‘don’t try this at home’? Dat de vele longontstekingen eigenlijk te wijten zijn aan kijkers van De Slimste Mens die al te krampachtig probeerden lachen met de fratsen van Erik van Looy en zijn seksistische kompanen? En dat de intensive care vol ligt met mensen die van de trap vielen omdat hun bril gevaarlijk was aangedampt door het dragen van een mondmasker? Waarom denk je dat minister Wouter Beke geen bril meer draagt? Allemaal doorgestoken kaart! Ik zeg het maar.
Jammer genoeg is het allemaal ‘echt’. De verleiding tot ontkenning is begrijpelijk, maar zeer gevaarlijk. In de woestijn zitten maakt angstig, weerloos, boos, wanhopig… Motivatiepsychologen hebben het er vaak over: je moet een realistisch perspectief bieden. Anders geven mensen er de brui aan. Ook hier zie je hoe Bijbelse metaforen heel scherp de menselijke conditie analyseren: in dat andere beroemde woestijnverhaal in het boek Exodus trekt het joodse volk door de woestijn, zelfs veertig jaar lang. Onderweg zijn er heel wat motivatieproblemen en er wordt wel eens driftig met stenen tafelen gegooid. Wat hen recht houdt en doet volhouden, is de belofte.
Onderweg zijn er heel wat motivatieproblemen en er wordt wel eens driftig met stenen tafelen gegooid.
Ook dat herkennen we: de belofte van bevrijding, door de vaccins. Dat is inderdaad een hoopvol verhaal. Maar zijn dan al onze problemen opgelost? Moet de belofte niet meer zijn dan de wetenschap die er iets op vindt? Hebben we geen nood aan een ‘Meer-dan-alles ’ (le Plus-que-tout) zoals de Franse psychoanalyticus Maurice Bellet dat noemt in het laatste boek dat hij voor zijn dood schreef? Een Meer-dan-alles dat ons opent voor een toekomst van hoop en een nieuw begin? Die hoop gaat dwars doorheen de woestijn. Die hoop ontkent de complexiteit, de angst, ja, soms de gruwel van dit bestaan niet, maar sluit het daarmee niet af. Die belofte gaat over wie we willen en kunnen zijn als mensen. Dat hebben we zelf niet helemaal in de hand en toch kan de vervulling van de belofte er niet komen zonder onze volle inzet.
De grote godsdiensten hebben iets met de woestijn als een plek waar iets nieuws begint. Mohammed ontvangt zijn openbaring in de woestijn, Boeddha trekt er zich terug om wijsheid te vinden. In niet-religieuze opvattingen zie je die plek op een andere manier verschijnen in de aandacht voor spiritualiteit. Ook het verhaal waarmee ik begon, eindigt met een positieve boodschap. Jezus komt na veertig dagen uit de woestijn en verkondigt een blijde boodschap: het Rijk Gods is nabij. In Bijbelse termen gaat het over de doorbraak van gerechtigheid, het opheffen van ongelijkheid. Dan maakt angst plaats voor vertrouwen en verdwijnen geweld en onderdrukking. Een universele menselijke boodschap die ons als belofte kan wenken in deze tijd en in de hopelijk snel aanstormende postcoronatijd. Dat is geen fake news, maar goed nieuws.
Tekst: Johan Van der Vloet
Foto © okeyphotos
Boeiend artikel? Help ons zin geven en delen
- klik hier en sluit je aan bij het MagaZijn van de zin!
- laat een reactie achter onder dit artikel
- deel dit artikel met je vrienden en familie
- stuur ons jouw eigen zingevend verhaal op info@magazijn.community
Dank je wel!
