Vincent: kunstschilder, briefschrijver, godzoeker

Wie zei ook weer dat het leven pas begint op je veertigste? Voor Vincent van Gogh was het toen al voorbij. Amper 37 was hij toen hij in 1890 in Auvers-sur-Oise overleed. Of hij zelf uit het leven stapte of het slachtoffer werd van een schietincident, die vraag blijft vooralsnog onbeantwoord.

Van prediker naar kunstschilder

Hoe dan ook, van Goghs mysterieuze dood lag in het verlengde van een voortdurende zoektocht, van een getourmenteerd bestaan vol kwelling, eenzaamheid, wanhoop, mislukking en tegenslag.

Hij stond uiterst nederig tegenover de kunst in het algemeen en tegenover zijn eigen werk in het bijzonder.

Uiteindelijk werd de Nederlander die aanvankelijk een ‘goed prediker’ wilde worden, een wereldberoemd kunstschilder die de artistieke bakens grondig verzette. Toen dat besef begon te dagen, was hij evenwel al overleden. Van zijn succes heeft hij niet geproefd. Het is de vraag of hij daarvan had genoten. Hij stond nu eenmaal uiterst nederig tegenover de kunst in het algemeen en tegenover zijn eigen werk in het bijzonder. Een en ander blijkt overduidelijk uit het voortreffelijke boek Vincent. Kunstschilder, briefschrijver, godzoeker van kunstkenner Mark Delrue.

Religieuze bewogenheid

Er gaat geen jaar voorbij of er verschijnt wel een publicatie over van Gogh. Vorig jaar, 125 jaar na zijn dood, was dat niet anders. Toch schreef Mark Delrue een hoogst origineel boek waarin hij het clichématige beeld van Vincent van Gogh als een waanzinnige kunstenaar ruimschoots overstijgt.

Door van Gogh te duiden als kunstenaar, briefschrijver en godzoeker opent Delrue een breed perspectief waarbij de lezer intens ervaart hoe de kunstenaar in het leven stond en welke zijn bekommernissen waren. Niet alleen de dagelijkse beslommeringen, maar ook de vraag naar de zin van het leven en naar de eeuwigheid. In zijn pijn en smart schilderde van Gogh het geluk en in zijn brieven schreef hij zowel over zijn zielenroerselen als over zijn passie voor kunst en literatuur.

Het is de verdienste van Mark Delrue dat hij, door op die verwantschap in te gaan, ook de hang naar spiritualiteit van de kunstenaar belicht én de religieuze bewogenheid die zijn hele oeuvre kenmerkt. Dat maakt het boek Vincent. Kunstschilder, briefschrijver, godzoeker tot veel meer dan louter een portret van een uiterst getalenteerde, maar tegelijk ietwat gekke eenzaat.

De mens heeft volgens van Gogh de taak het goede zaad te zaaien in de lichtweg van de zon.

Van Gogh neemt ons mee naar hoogten en diepten voorbij het zichtbare. Zijn sterrennachten laten ons proeven van licht en diepte die ons te boven gaan, schrijft Mark Delrue in zijn reflectie bij van Goghs sterrenhemels boven Saint-Rémy en de Rhône. Het palet van de kunstenaar is volgens Delrue met spirituele kracht gekleurd. Uit brieven aan zijn broer Theo blijkt dat de schilder in De zaaier (1888) het akkerveld als metafoor voor de menselijke ziel beschouwde. De mens heeft volgens van Gogh de taak het goede zaad te zaaien in de lichtweg van de zon. Dat pad voert hem naar het innerlijke licht, naar de diepte van de ziel. Maar altijd beseft de mens dat hij, ondanks zijn hard labeur, van dat doel verwijderd blijft. Zoals een vogel vliegt hij telkens weer naar andere oorden. De zon aan de hemel blijft het lokkende teken dat hem uitnodigt in te treden in het grote licht dat de mens te boven gaat. Dat licht straalt in de diepte van de ziel.

Delrue schrijft terecht dat van Goghs artistieke talent het evangelie doorheen alle vertwijfeling, ontroering en leed tot een ongeëvenaarde vreugdezang herschiep.

van Gogh als barmhartige Samaritaan

Uit van Goghs vele brieven blijkt duidelijk dat zijn spirituele bevlogenheid onlosmakelijk met zijn geniale artistieke talent is verbonden.

Sommigen vragen zich wellicht af of dat niet te ver gezocht is en of Delrue van Gogh niet al te opzichtig in een religieuze en spirituele hoek duwt. Voor alle duidelijkheid: dat is hoegenaamd niet het geval. Uit van Goghs vele brieven blijkt duidelijk dat zijn spirituele bevlogenheid onlosmakelijk met zijn geniale artistieke talent is verbonden.

Terecht bestempelt Mark Delrue het schilderij De barmhartige Samaritaan uit 1890 als een van van Goghs innerlijke zelfportretten. Dit verhaal uit het Lucas-evangelie boeide de kunstenaar uitermate. Het was zijn diepste verlangen om door zijn kunst een goede Samaritaan te zijn. Naar Jezus’ voorbeeld wilde hij wie langs de weg gestruikeld was, weer optillen. Zelf had hij meermaals ondervonden wat struikelen betekent. Vandaar dat hij, gekweld door een alles overstelpende liefde, voortdurend zocht de naaste lief te hebben.

Wat mij aangaat, ik moet een goed prediker worden, die wat te zeggen heeft dat goed is en nuttig kan zijn in de wereld, schreef de kunstenaar in 1878 aan zijn broer Theo. Dat was nog voor hij zich volop aan de schilderkunst wijdde.

Wie ook maar een beetje oog heeft voor het spirituele in de kunst, moet toegeven dat van Gogh zijn levensmissie heeft volbracht, zij het niet zozeer door middel van het woord, dan wel met kleuren en penselen. Van Gogh als bron van levenskunst: Mark Delrue is er als geen ander in geslaagd dat aspect van de schilder op een authentieke manier te belichten.

MARK DELRUE, Vincent. Kunstschilder, briefschrijver, godzoeker, Halewijn, Antwerpen, 2015, 160 blz, € 23,00.

PROMO !!!  Win een exemplaar van Vincent. Kunstschilder, briefschrijver, godzoeker! 

• Schrijf je via de homepage in op de nieuwsbrief van MagaZijn tussen 5 en 15 februari
• Een onschuldige hand wijst drie winnaars aan.
  De gelukkigen krijgen een mailtje toegestuurd.

Tekst: Bert Claerhout